NSAID’s behoren wereldwijd tot de meest voorgeschreven medicijnen. Een bekend probleem van deze middelen zijn echter de (soms ernstige) gastro-intestinale bijwerkingen. De meeste NSAID’s verstoren de mitochondriale functie. Dit verklaart voor een deel de bijwerkingen. In experimentele studies kunnen quercetine en co-enzym Q10 dit tegengaan.
Gastro-intestinale bijwerkingen van NSAID’s, met in ernstige gevallen erosies en ulcers van maag- en darmslijmvlies, zijn onder meer het gevolg van een niet-selectieve remming van cyclo-oxygenases (COX-1, COX-2), waardoor onbedoeld ook de productie van mucosa-beschermende prostaglandines geremd worden en niet alleen van de prostaglandines die pijn en ontsteking veroorzaken. Samenhangend hiermee veroorzaken NSAID’s tegelijkertijd oxidatieve schade aan mitochondriën, DNA en andere celstructuren in mucosacellen van maag en darm.
Remming complex I
Het is al langer bekend dat NSAID’s ook dysfunctie van de mitochondriën veroorzaken via verstoring van de ademhalingsketen [1]. Chileense onderzoekers hebben ontdekt dat NSAID’s de werking van complex I verhinderen [2]. Dit bleek uit hun proef (in vitro) waarin ze geïsoleerde mitochondriën uit epitheelcellen van de dunne darm blootstelden aan aspirine, diclofenac, ibuprofen, indomethacine, naproxen en piroxicam. De sterkte van het effect was afhankelijk van de concentratie en type NSAID. Blootstelling van intacte darmepitheelcellen (Caco-2 cellen) gaf dezelfde resultaten.
Complex I staat aan het begin van de elektronentransportketen (ademhalingsketen) die zorgt voor de productie van cellulaire energie in de vorm van ATP. Remming van complex I leidt tot verbreking (ontkoppeling) van de keten, met als gevolg een gebrek aan ATP, schadelijke oxidatieve stress in de mitochondriën en uiteindelijk celdood, schade aan de maag- en darmmucosa en aantasting van de darmbarrière [1,2].
Quercetine en co-enzym Q10-achtige werking
Toegevoegd co-enzym Q10 bleek het schadelijke effect van NSAID’s op complex I te kunnen tegengaan [2]. Co-enzym Q10 maakt onderdeel uit van de elektronentransportketen waar het een essentiële rol speelt voor de overdracht van electronen. Ook quercetine bleek de remming van de activiteit van complex I door NSAID’s te herstellen, waarbij het een ‘co-enzym Q-nabootsende’ eigenschap vertoonde [2].
Waarschijnlijk verhinderen NSAID’s de activiteit van complex I door verdringing van co-enzym Q10 van zijn bindingsplaats op complex I, wat hersteld kan worden door toevoeging van co-enzym Q10 of quercetine [2].
Co-enzym Q10 vermindert bijwerkingen NSAID
Piroxicam bleek een van de sterkste remmers van complex I te zijn [2]. Inderdaad veroorzaakt piroxicam veel (ernstige) bijwerkingen en wordt het veel minder voorgeschreven dan de andere NSAID’s.
In een recente in vivo studie kon ernstige maag-, lever- en nierschade door piroxicam grotendeels voorkomen worden door suppletie met co-enzym Q10, in doses die overeenkomen met gebruikelijke humane doses [3]. Maagulcers bijvoorbeeld, konden voor 67% voorkomen worden met co-enzym Q10 in een dosis die overeenkomt met een humane dosis van ongeveer 100 mg/d (1,62 mg/kg lichaamsgewicht). Bij een tweemaal hogere dosis was het preventieve effect 74% [3]. Een opmerkelijk resultaat, gelet op de dosering van piroxicam die omgerekend een stuk hoger was dan de maximale humane dosis.
Het toxische effect van piroxicam zou volgens de onderzoekers voornamelijk toe te schrijven zijn aan dysfunctie van de mitochondriën door oxidatieve stress. Het gunstige effect van co-enzym Q10 verklaren ze door de antioxidant functie [3].
Hoewel een effect op het functioneren van complex 1 niet werd onderzocht in deze studie, is het niet ondenkbaar dat dit een rol heeft gespeeld.
Verder ligt het in de lijn der verwachting dat hetzelfde beschermende effect van co-enzym Q10-suppletie ook bij andere NSAID’s gevonden zou zijn.
Hoewel het nog niet is onderzocht bij mensen, wijzen bovengenoemde studies erop dat suppletie met co-enzym Q10 in potentie het gebruik van NSAID’s veiliger zou kunnen maken (in aanvulling op bestaande maatregelen). Vooral wanneer een NSAID voor langere tijd gebruikt wordt of in een hogere dosering en/of bij gebruik van een NSAID met een lange halfwaardetijd (meloxicam, piroxicam, e.a.).
Referenties:
- Wang X, Tang Q, Hou H, et al. Gut Microbiota in NSAID Enteropathy: New Insights From Inside. Front Cell Infect Microbiol. 2021 Jul 6;11:679396.
- Sandoval-Acuña C, Lopez-Alarcón C, Aliaga ME, et al. Inhibition of mitochondrial complex I by various non-steroidal anti-inflammatory drugs and its protection by quercetin via a coenzyme Q-like action. Chem Biol Interact. 2012 Jul 30;199(1):18-28.
- Abdeen A, Abdelkader A, Elgazzar D, et al. Coenzyme Q10 supplementation mitigates piroxicam-induced oxidative injury and apoptotic pathways in the stomach, liver, and kidney. Biomed Pharmacother. 2020 Oct;130:110627.
Bron: Springfield Nutra