Chronische inflammatie verstoort de beschikbaarheid van ijzer. Dit is een gevolg van verhoogde spiegels van hepcidine, geïnduceerd door inflammatie. Patiënten met chronische darmontsteking kunnen daardoor een lage ijzerstatus of een anemie ontwikkelen. Suppletie met vitamine D kan hepcidinespiegels verlagen en de ijzerstatus verbeteren, zo blijkt uit onderzoek.
IJzertekort en anemie komen vaak voor bij patiënten met chronische darmontsteking (IBD). Dit kan het resultaat zijn van een combinatie van een lage inname via de voeding, gastro-intestinaal bloedverlies en een verhoogde hepcidinespiegel door inflammatie.
Een ijzertekort komt voor bij 36-76% van de IBD-patiënten en bij 10-15% van de coeliakie-patiënten [1].
Hepcidine
Het hormoon hepcidine uit de lever speelt een sleutelfunctie voor de regulering van de ijzerhomeostase. Deze regulering moet ervoor zorgen dat er voldoende ijzer beschikbaar is zonder dat er een overmaat ontstaat, omdat dit oxidatieve schade kan veroorzaken.
Chronische inflammatie, inclusief laaggradige inflammatie, leidt tot chronisch verhoogde spiegels van hepcidine. Met name het ontstekingscytokine interleukine-6 (IL-6) geeft een toename van hepcidine. Dit vermindert de beschikbaarheid van ijzer voor de aanmaak van hemoglobine. Behandeling van de onderliggende inflammatie kan meestal ook het ijzertekort verbeteren.
Vitamine D remt hepcidinestijging bij inflammatie
Zowel kinderen als volwassenen met IBD, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, hebben vaak een vitamine D-tekort. In epidemiologische studies is een verband gevonden tussen vitamine D-tekort en een verhoogd risico op anemie, met name anemie door inflammatie [2,3].
Verder wijzen studies op een ontstekingsremmende werking van vitamine D.
Studies bij patiënten met IBD laten zien dat de vitamine D-status in verband staat met hepcidine- en ijzerspiegels en hemoglobinegehalte [2,3]. Gebleken is dat vitamine D een regulerende invloed heeft op hepcidine [3]. Een vitamine D-spiegel vanaf 75 nmol/l zou nodig zijn om hepcidinespiegels laag te houden en het hemoglobinegehalte te verbeteren bij kinderen met IBD [2].
In een Israëlische studie werden 18 kinderen met pas gediagnosticeerde, stabiele en milde tot matig-ernstige IBD uitsluitend behandeld met een hoge dosis vitamine D3 (4000 IU/d; 100 mcg/d) [3]. Bij aanvang van de studie waren de spiegels van hepcidine, IL-6 en C-reactief proteïne (CRP, een ontstekingsmarker) significant hoger en de ijzerparameters en Hb-gehalte significant lager dan bij de kinderen zonder IBD, die als controlegroep fungeerden.
Na twee weken suppletie met vitamine D3 steeg de gemiddelde vitamine D-spiegel van 56,2 naar 81,2 nmol/l. Hepcidine- en CRP-spiegels daalden beiden met 81%. De daling in IL-6 was niet significant. Deze studie bevestigt dat hepcidine betrokken is bij het ontstaan van ijzergebreksanemie bij kinderen met IBD.
De onderzoekers concluderen dat suppletie met hoog gedoseerd vitamine D3 hepcidinespiegels onderdrukt en daarmee een potentiële rol kan spelen bij de behandeling van anemie bij IBD-patiënten [3].
Sucrosomiaal ijzer
Bij IBD die onder controle is kan na een tijd toch weer opnieuw anemie ontstaan door de aanwezigheid van subklinische inflammatie in de darmmucosa [4]. Wanneer ijzersuppletie geboden is zou sucrosomiaal ijzer een uitkomst kunnen bieden voor patiënten met IBD.
Sucrosomiaal ijzer biedt een effectieve toedieningsvorm voor orale suppletie in situaties met een verstoorde ijzeropname en wanneer gangbare orale ijzerpreparaten slecht verdragen worden door gastro-intestinale bijwerkingen, wat met name bij IBD problematisch kan zijn.
Sucrosomiaal ijzer is een relatief nieuwe orale vorm van ijzer die goed verdragen wordt en waarvan de opname niet geremd wordt door hepcidine.
Een pilotstudie bij patiënten met inactieve tot matig-actieve IBD en milde ijzergebreksanemie suggereert bovendien dat verbetering van de ijzerparameters en Hb-gehalte met sucrosomiaal ijzer (30 mg ijzer/d), niet gepaard gaat met een meetbare hoeveelheid van vrij circulerend ijzer (non-transferrin bound iron, NTBI), wat wel het geval kan zijn bij gangbare ijzerzouten [5].
Het is belangrijk om NTBI te voorkomen bij patiënten met ontstekingsziekten zoals IBD, omdat het oxidatieve schade kan veroorzaken.
Referenties:
- Gómez-Ramírez S, Brilli E, Tarantino G, et al. Sucrosomial® Iron: A New Generation Iron for Improving Oral Supplementation. Pharmaceuticals (Basel). 2018 Oct 4;11(4):97.
- Syed S, Michalski ES, Tangpricha V, et al. Vitamin D Status Is Associated with Hepcidin and Hemoglobin Concentrations in Children with Inflammatory Bowel Disease. Inflamm Bowel Dis. 2017 Sep;23(9):1650-1658.
- Moran-Lev H, Galai T, Yerushalmy-Feler A, et al. Vitamin D Decreases Hepcidin and Inflammatory Markers in Newly Diagnosed Inflammatory Bowel Disease Paediatric Patients: A Prospective Study. J Crohns Colitis. 2019 Sep 27;13(10):1287-1291.
- Murawska N, Fabisiak A, Fichna J. Anemia of Chronic Disease and Iron Deficiency Anemia in Inflammatory Bowel Diseases: Pathophysiology, Diagnosis, and Treatment. Inflamm Bowel Dis. 2016 May;22(5):1198-208.
- Abbati G, Incerti F, Boarini C, et al. Safety and efficacy of sucrosomial iron in inflammatory bowel disease patients with iron deficiency anemia. Intern Emerg Med. 2019 Apr;14(3):423-431.
Bron: Springfield Nutra