Behandeling met statines wordt vaak gecombineerd met suppletie met omega 3-vetzuren om het preventieve effect op hart- en vaatziekten aan te vullen en/of om de dosis van het statine niet te hoeven verhogen. Er komen steeds meer aanwijzingen dat aanvulling, of eerder zelfs substitutie, van omega 3-vetzuren noodzakelijk kan zijn bij gebruik van statines.
Ondanks dat er al jarenlang signalen verschijnen dat statines mogelijk een negatieve invloed zouden kunnen hebben op omega 3-vetzuren, is er nog steeds onbekendheid, maar ook onduidelijkheid, over eventuele interacties tussen statines en omega 3-vetzuren. Dit betreft zowel endogene vetzuren als vetzuren die via voedingssupplementen worden ingenomen.
Verandering endogene vetzuurstatus
Meerdere studies bij mensen wijzen erop dat statines een verandering kunnen geven van de verhouding tussen de spiegels van het omega 6-vetzuur arachidonzuur (AA) en omega 3-vetzuren (EPA en DHA).
Statines kunnen de activiteit van enzymen beïnvloeden die linolzuur en alfa-linoleenzuur omzetten naar AA, respectievelijk naar EPA en DHA. Het gaat om de desaturase-enzymen Fads2 (delta-6-desaturase) en Fads1 (delta-5-desaturase) en het elongatie-enzym Elovl5 (Elongation of very long chain fatty acids protein 5). Verandering in de activiteit van deze enzymen, en daarmee in spiegels van omega 6- en 3-vetzuren, kunnen ongunstig uitpakken. Zo is een toename van arachidonzuur ten opzichte van EPA (AA/EPA-ratio) een bekende risicofactor voor hart- en vaatziekten [1].
Het beeld is echter nogal diffuus en lijkt afhankelijk te zijn van het soort statine en de dosering en mogelijk ook van de onderliggende ziekte (diabetes, coronaire vaatziekte, e.a.). Sommige onderzoekers concluderen uit het beeld dat naar voren komt, dat zwakker werkende statines (simvastatine, pravastatine) de AA/EPA-ratio verhogen, terwijl sterke statines (atorvastatine, rosuvastatine, pitavastatine) eerder de AA/DHA-ratio verhogen [2].
In ieder geval lijken statines de omega 6-vetzuurstatus te bevoordelen boven de omega 3-vetzuurstatus, wat netto zou kunnen resulteren in een toename van inflammatie en risico op trombose [2].
Waarom behandeling met statines hoofdzakelijk de biosynthese van lange-keten omega 6-vetzuren stimuleert en niet die van lange-keten omega 3-vetzuren is niet duidelijk. Mogelijk domineert de omzetting naar AA, doordat het omega 6-vetzuur linolzuur meestal in veel hogere concentraties aanwezig is dan het omega 3-vetzuur alfa-linoleenzuur [1].
Bij mensen met cardiovasculaire aandoeningen, of met een hoog risico daarop, worden vaak relatief lage spiegels gezien van omega 3-vetzuren.
Een ideale omega 3-index1 zou minimaal 8% moeten zijn om een beschermend effect tegen hart- en vaatziekten te bewerkstelligen. In The Framingham Heart Study was bij een omega 3-index hoger dan 6,8% het sterfterisico door hart- en vaatziekten 39% lager dan bij een lage index (<4,2%) [3].
Een studie bij 192 patiënten met coronaire vaatziekte (CAD) en 81 (hart)patiënten zonder CAD liet zien dat CAD-patiënten onder meer een lagere omega 3-index hadden (4,4%), lagere spiegels van EPA en een verhoogde delta-5-desaturase-index, wijzend op een verhoogde vorming van AA uit dihomo-gammalinoleenzuur. Meer dan de helft van deze patiënten gebruikte een statine. Bij de statinegebruikers was de delta-5-desaturase-index het sterkst verhoogd [4]. Deze bevindingen – evenals resultaten van andere studies bij CAD-patiënten – wijzen erop dat suppletie met omega 3-vetzuren, m.n. EPA, aangewezen zou zijn bij patiënten met CAD, vooral wanneer ook statines gebruikt worden.
Interactie met vetzuursupplement
Recent is in een Koreaanse studie bij 37 gezonde mannelijke proefpersonen bekeken of er een farmacokinetische interactie zou optreden tussen atorvastatine en omega 3-vetzuren (EPA en DHA) [5]. Atorvastatine is een van de sterkst werkende statines.
Groep A (17 deelnemers) kreeg eerst 14 dagen lang dagelijks 4 g omega 3-vetzuren (ethylesters). Na een washout periode van 21 dagen kregen zij vervolgens 14 dagen lang een combinatie van atorvastatine (40 mg/d) met de omega 3-vetzuren (4 g/d).
Groep B (18 deelnemers) kreeg eerst gedurende 7 dagen atorvastatine (40 mg/d) en vervolgens, na een washout periode van 14 dagen, atorvastatine in combinatie met de vetzuren gedurende 14 dagen.
Uit deze studie komt (volgens de onderzoekers voor het eerst) een duidelijke interactie naar voren [5]. In combinatie met atorvastatine waren de plasmaspiegels van EPA en DHA veel lager dan zonder het statine. De blootstelling (AUC) aan EPA en DHA verminderde met 44,3%, resp. 84,3%. De maximale plasmaspiegels (Cmax) verminderden met 41,1% (EPA), resp. 68% (DHA). De AUC en Cmax van atorvastatine en de belangrijkste actieve metaboliet (2-OH-atorvastatine) werden door de combinatie iets, maar niet klinisch relevant, verhoogd [5].
De resultaten suggereren dat de effectiviteit van suppletie met omega 3-vetzuren bij patiënten die een statine gebruiken niet optimaal bereikt zou worden.
Conclusie
Meer onderzoek is nodig om helder te krijgen bij welke statines en bij welke doseringen er een significant negatief effect optreedt op de omega 3-vetzuurstatus. Het lijkt in ieder geval zinvol om bij statinegebruik gelijktijdig de vetzuurstatus te optimaliseren door suppletie en optimaal te houden door regelmatig de omega 3-index en de AA/EPA+DHA-ratio te monitoren.
1Het percentage EPA+DHA van het totaal aan vetzuren in het celmembraan van rode bloedcellen
Referenties:
- Tanaka S, Ishihara N, Suzuki S, et al. Fatty acid desaturase 2 is up-regulated by the treatment with statin through geranylgeranyl pyrophosphate-dependent Rho kinase pathway in HepG2 cells. Sci Rep. 2019 Jul 10;9(1):10009.
- Bird JK, Calder PC, Eggersdorfer M. The Role of n-3 Long Chain Polyunsaturated Fatty Acids in Cardiovascular Disease Prevention, and Interactions with Statins. Nutrients. 2018 Jun 15;10(6):775.
- Harris WS, Tintle NL, Etherton MR, et al. Erythrocyte long-chain omega-3 fatty acid levels are inversely associated with mortality and with incident cardiovascular disease: The Framingham Heart Study. J Clin Lipidol. 2018 May-Jun;12(3):718-727.e6.
- Wang C, Enssle J, Pietzner A, et al. Essential Polyunsaturated Fatty Acids in Blood from Patients with and without Catheter-Proven Coronary Artery Disease. Int J Mol Sci. 2022 Jan 11;23(2):766.
- Kim JH, Sunwoo J, Song JH, et al. Pharmacokinetic Interaction between Atorvastatin and Omega-3 Fatty Acid in Healthy Volunteers. Pharmaceuticals (Basel). 2022 Aug 3;15(8):962.
Bron: Springfield Nutra