Vitamine D en K als sterk synergetisch duo

Vitamine D en vitamine K zijn beide vet oplosbare vitaminen die apart van elkaar veel gezondheidsvoordelen hebben. Zo wordt vitamine D vooral gelinkt aan immuniteit en bothuishouding en bij vitamine K aan de bloedstolling. Beide vitaminen zijn echter ook onlosmakelijk met elkaar verbonden. Meer nog, samen vormen ze een sterk synergetisch duo.

Vitamine D kennen we in twee verschillende vormen: vitamine D2 (ergocalciferol) en het actievere vitamine D3 (cholecalciferol). Vitamine D2 vinden we voornamelijk terug in plantaardige voeding (groenten) en verrijkte voedingsmiddelen. De belangrijkste bron van vitamine D3 is het zonlicht. In mindere mate komt het voor in dierlijke voedingsmiddelen zoals vette vis, zuivelproducten en eieren. In de lever wordt vitamine D3 gehydroxyleerd tot 25(OH)D (calcidiol). Calcidiol wordt vervolgens verder gemetaboliseerd in de nieren tot zijn meest actieve vorm, 1,25-dihydroxyvitamine D (1,25(OH)D), ook wel bekend als calcitriol. [1,2]

Ook vitamine K komt voor in twee vormen: vitamine K1 (fylloquinone), die voornamelijk voorkomt in groene bladgroenten, en vitamine K2 (menaquinone) die voornamelijk te vinden is in gefermenteerde zuivel en wordt tevens geproduceerd door melkzuurbacteriën in de darm. Vitamine K1 wordt hoofdzakelijk getransporteerd naar de lever, waar het de productie van stollingsfactoren regelt. Vitamine K2 wordt getransporteerd naar weefsels buiten de lever, zoals botweefsel en vaatwand. [1]

Onlosmakelijke samenwerking

De synergie van vitamine D en K is voornamelijk aangetoond bij de calciumhuishouding, de cardiovasculaire gezondheid en COVID-19-infecties.  

Calciumhuishouding

Vitamine D en vitamine K vervullen in synergie met elkaar een belangrijke rol binnen de calciumhuishouding. Zo is vitamine K nodig voor de carboxylering van vitamine K-afhankelijke eiwitten, zoals osteocalcine en matrix GLA-proteïne. Gecarboxyleerd zijn deze eiwitten belangrijk voor de botmineralisatie en remmen ze de kalkafzetting in de zachte weefsels zoals bloedvaten en kraakbeen. [1] Vitamine D stimuleert de synthese van deze vitamine K-afhankelijke eiwitten en verhoogt zo de beschikbaarheid van calcium. [1,3]

Het gelijktijdig toedienen van beide vitaminen resulteert dan ook in een betere botmineralisatie en een lager risico op fracturen. Zo toont onderzoek bijvoorbeeld aan dat gelijktijdige suppletie van vitamine K1 en vitamine D het risico op heupfracturen vermindert. [4]

Bij postmenopauzale vrouwen ziet men ook dat de gecombineerde suppletie van vitamine D en K een positief effect kent op de botmineraaldichtheid (vit. K1 en K2) en botverlies vermindert (vit. K1), vergeleken met suppletie van vitamine D of vitamine K alleen. [1]

Ook naar artrose en artritis zien we positieve resultaten bij het gelijktijdig innemen van vitamine D en K. Voldoende inname van beide vitaminen verbetert de motorische beweeglijkheid en loopsnelheid bij knie-artrose. [5] Daarnaast wordt een tekort geassocieerd met een hoger risico op osteoartritis. [6]

Vitamine K gaat vitamine D-toxiciteit tegen

Een veelgehoord argument tegen suppletie van vitamine D3 is dat een verhoogde inname zou kunnen leiden tot een vitamine D-toxiciteit, ook wel hypervitaminose D genoemd. Dit kan leiden tot de calciumophoping in het bloed wat vervolgens bijdraagt aan vasculaire calcificatie, osteoporose en nierstenen. De oorzaak van hypercalciëmie ligt echter eerder in een vitamine K2-tekort. Zoals gezegd activeert vitamine K het vitamine K-afhankelijke eiwit osteocalcine. Geactiveerd osteocalcine zet calcium in de botten af, terwijl niet-geactiveerd osteocalcine de calciumabsorptie door de botten remt. [7]

Cardiovasculaire gezondheid

Ook naar de cardiovasculaire gezondheid kent de combinatie van vitamine D en K mooie resultaten. Het vitamine K-afhankelijke matrix GLA-eiwit, waarvan de expressie afhankelijk is van vitamine D, is een sterke remmer van vasculaire calcificatie. Het remt dus de calciumafzetting in zachte weefsels, zoals bloedvaten. Vooral vitamine K2 vermindert arteriële verkalking en cardiovasculaire mortaliteit. Bij suppletie met vitamine K1 ziet men dit effect minder. [8]

Bij vrouwen in de menopauze ziet men dat de elasticiteit van de halsslagader onveranderd bleef gedurende drie opeenvolgende jaren door dagelijkse inname van vitamine D samen met vitamine K1 (in combinatie met mineralen). Bij vrouwen die deze combinatie niet innamen, zag men dat de elasticiteit afnam. Suppletie met vitamine D en K1 heeft dus een gunstig effect op de elasticiteit van de arteriële vaatwand. [9]

Daarnaast zorgt een laag gehalte aan vitamine D en K voor een hogere systolische en diastolische bloeddruk. [10]

COVID-19

Bij patiënten die ernstige COVID-19 complicaties vertoonden, ziet men vaak zowel een tekort aan vitamine D als een tekort aan vitamine K. Het belang van beide vitaminen wordt dan ook steeds meer in verband gebracht met een gunstiger verloop van de infectie. [11]

Voor vitamine D ligt zowel in de preventie als in de aanpak van een COVID19-infectie een belangrijke rol weggelegd. Zo toont onderzoek aan dat des te hoger de vitamine D-waarde is, des te kleiner de kans is op besmetting. [12] Daarnaast zag men een significante daling van de kans op IC-opname en sterfte na toediening van hoge dosis vitamine D, naast de standaardbehandeling met medicatie. Vitamine D vermindert dus de ernst van de ziekte en heeft een positief effect op het verloop. [13]

Vitamine K werd geïdentificeerd als modulator van de ernst van COVID-19. Vitamine K-afhankelijke activering van matrix GLA-proteïne is cruciaal voor het temperen van ontsteking geïnduceerde schade aan vasculair- en longweefsel tijdens SARS CoV-2 infectie. [14]

Pathologie tijdens een COVID-infectie ontstaat gedeeltelijk door overmatige ontstekingsreactie met een sleutelrol voor interleukine 6. Zowel vitamine D als K zijn voorgesteld als potentiële modulatoren van dit proces. [14]

Extra vitamine D als boost voor het immuunsysteem

Vitamine D en K als basissuppletie voor het behoud van gezonde botten en bloedvaten is dus voor iedereen een absolute aanrader. Heeft het immuunsysteem daarnaast nog een extra boost nodig en/of de serum vitamine D-bloedspiegel te laag? Overweeg (kortstondige), bijvoorbeeld enkele weken dagelijks 10.000 i.e. vitamine D3 om daarna te vervolgen met 5.000 i.e.

Emulsievorm voor een betere opneembaarheid

Vitamine D en vitamine K zijn beide vet oplosbare vitaminen. Een optimale werking van lever en gal is dan ook nodig om een goede opname te waarborgen. Spijsverteringsproblemen, leverzwakte (leververvetting) en problemen met de galdoorstroming leiden allemaal tot malabsorptie van vaak de vet oplosbare nutriënten. Biotics Research Corporation heeft een unieke micro-emulsietechniek ontwikkeld (ActiVmulsion) voor alle vet oplosbare vitaminen en nutriënten als co-enzym Q10 en kurkuma. Het resultaat is een bijzonder hoge biologische beschikbaarheid (= opname) via lymfesysteem en bloedbaan terwijl spijsvertering, lever en galblaas niet belast worden. De grootte van de geëmulgeerde deeltjes is gelijk aan de kleinst mogelijke druppels (0,5 micron) zoals deze in de natuur voorkomen, bijvoorbeeld in moedermelk. Er worden uitsluitend natuurlijke emulgatoren gebruikt (bv. Arabische gom) wat belangrijk is naar veiligheid en gezondheid toe. Vaak worden bij emulgeertechnieken synthetische emulgatoren als carboxymethylcellulose (CMC) of Polysorbaat 80 gebruikt die een nadelige invloed hebben op darmpermeabiliteit en chronische ontsteking bevorderen. [15-17]

Referenties: 

1. Van Ballegooijen AJ, Pilz S, Tomaschitz A, et al. The Synergistic Interplay between Vitamins D and K for Bone and Cardiovascular Health: A Narrative Review. Int J Endocrinol. 2017.
2. Ziemińska M, Sieklucka B, Pawlak K. Vitamin K and D Supplementation and Bone Health in Chronic Kidney Disease-Apart or Together? Nutrients. 2021.
3. Patti A, Gennari L, Merlotti D, et al. Endocrine actions of osteocalcin. Int J Endocrinol. 2013.
4. Torbergsen AC, Watne LO, Wyller TB, et al. Vitamin K1 and 25(OH)D are independently and synergistically associated with a risk for hip fracture in an elderly population: a case control study. Clin Nutr. 2015.
5. Shea MK, Loeser RF, McAlindon TE, et al. Association of Vitamin K Status Combined With Vitamin D Status and Lower-Extremity Function: A Prospective Analysis of Two Knee Osteoarthritis Cohorts. Arthritis Care Res (Hoboken). 2018.
6. Askari A, Ariya M, Davoodi SH, et al. Vitamin K and D Status in Patients with Knee Osteoarthritis: An Analytical Cross-sectional Study. Mediterr J Rheumatol. 2021.
7. Goddek S. Vitamin D3 and K2 and their potential contribution to reducing the COVID-19 mortality rate. Int J Infect Dis. 2020.
8. Mozos I, Stoian D, Luca CT. Crosstalk between Vitamins A, B12, D, K, C, and E Status and Arterial Stiffness. Dis Markers. 2017.
9. Braam LA, Hoeks AP, Brouns F, et al. Beneficial effects of vitamins D and K on the elastic properties of the vessel wall in postmenopausal women: a follow-up study. Thromb Haemost. 2004.
10. Van Ballegooijen AJ, Cepelis A, Visser M, et al. Joint Association of Low Vitamin D and Vitamin K Status With Blood Pressure and Hypertension. Hypertension. 2017.
11. Desai AP, Dirajlal-Fargo S, Durieux JC, et al. Vitamin K & D Deficiencies Are Independently Associated With COVID-19 Disease Severity. Open Forum Infect Dis. 2021.
12. Kaufman HW, Niles JK, Kroll MH, et al. SARS-CoV-2 positivity rates associated with circulating 25-hydroxyvitamin D levels. PLoS One. 2020.
13. Entrenas Castillo M, Entrenas Costa LM, Vaquero Barrios JM, et al. Effect of calcifediol treatment and best available therapy versus best available therapy on intensive care unit admission and mortality among patients hospitalized for COVID-19: A pilot randomized clinical study. J Steroid Biochem Mol Biol. 2020.
14. Visser MPJ, Dofferhoff ASM, van den Ouweland JMW, et al. Effects of Vitamin D and K on Interleukin-6 in COVID-19. Front Nutr. 2022.
15. Ozturk B, Argin S, Ozilgen M, McClements DJ. Nanoemulsion delivery systems for oil-soluble vitamins: Influence of carrier oil type on lipid digestion and vitamin D3 bioaccessibility. Food Chem. 2015.
16. Salvia-Trujillo L, Fumiaki B, Park Y, McClements DJ. The influence of lipid droplet size on the oral bioavailability of vitamin D2 encapsulated in emulsions: an in vitro and in vivo study. Food Funct. 2017.
17. Silva MC, Furlanetto TW. Intestinal absorption of vitamin D: a systematic review. Nutr Rev. 2018.