Antibioticagebruik leidt bij gemiddeld 25% van de mensen tot diarree en kan de kans vergroten op obesitas, astma en diabetes. Een disbalans in het microbioom staat aan de basis van dit probleem. Probiotica kan worden gebruikt om de bijwerkingen tegen te gaan. In dit artikel lees je welke bacteriestammen je het best kunt inzetten bij antibioticagebruik.
Onderzoek laat zien dat deze probiotische stammen effectief zijn bij antibiotica
Antibiotica zijn medicijnen met een verstorende werking op het darmmicrobioom. Door de verstoring in het darmmicrobioom kunnen bijwerkingen ontstaan zoals terugkerende infecties en diarree. Het TNO onderzocht welke probiotische stammen het best ingezet kunnen worden tijdens het gebruik van antibiotica om dit te voorkomen. Een probioticum kan het darmmicrobioom beschermen tegen de verstorende werking van het antibioticum.
Doel van het onderzoek
De Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO) publiceerde het onderzoek in samenwerking met ARTIS-Micropia in het wetenschappelijke tijdschrift BMC Gastroenterology. De onderzoekers hopen hiermee de kans op terugkerende infecties en diarree te verkleinen. Naast het voor de hand liggende voordeel van minder bijwerkingen zijn er door minder terugkerende infecties ook minder antibioticakuren nodig, waardoor probiotica een belangrijk wapen kunnen zijn in de strijd tegen antibioticaresistentie [1].
Antibiotica zorgt voor een disbalans in de darm
Antibiotica zijn medicijnen die worden ingezet om bacteriële infecties tegen te gaan. Diarree is de meest voorkomende bijwerking bij antibioticagebruik. Gemiddeld 25% van de volwassenen ontwikkelt diarree tijdens een antibioticakuur. Deze bijwerking wordt veroorzaakt doordat het antibioticum het darmmicrobioom verstoort door de diversiteit in het microbioom te verkleinen en het totaal aantal bacteriën te verminderen. Als het microbioom in disbalans is dan kunnen pathogenen de darm koloniseren, waardoor bijwerkingen zoals diarree en (schimmel)infecties ontstaan [2].
Verstrekkende gevolgen antibioticagebruik
Naast de kortstondige bijwerkingen die antibiotica veroorzaken kunnen de gevolgen ook verder strekken. Het kan namelijk meer dan 2 jaar duren tot het microbioom is hersteld van de antibioticakuur [3]. Kinderen die op jonge leeftijd behandeld zijn met een breedspectrum antibioticakuur hebben een grotere kans op obesitas, astma en diabetes [2]. Daarnaast liet grootschalig onderzoek zien dat blootstelling aan antibiotica op jonge leeftijd geassocieerd is met een verhoogd risico op de ontwikkeling van psychopathologieën zoals ADHD, angst- en stemmingsstoornissen [4]. Genoeg redenen om naar profylactische therapieën te kijken om het microbioom in balans te houden.
Aanbeveling voor het gebruik van probiotica
TNO stelde vast dat de meest onderzochte en meest effectief bevonden bacteriestam die kan voorkomen dat mensen diarree krijgen bij antibioticagebruik Lactobacillus rhamnosus GG is. De minimale dagdosering Lactobacillus rhamnosus GG is 2 miljard kolonievormende eenheden (KVE). Breedspectrum bacterieformules met onder andere Lactobacillus acidophilus LA-5 en Bifidobacterium animalis ssp. lactis BB-12 waren tevens effectief in klinische studies, evenals bijvoorbeeld Bifidobacterium lactis, Bifidobacterium bifidum en Streptococcus thermophilus. Vanuit Natura Foundation adviseren wij onze suppletiepartner daarom ook om deze stammen in hun probiotica te gebruiken.
De meest effectieve dosering
De effectiviteit van probiotica bij antibiotica hangt bovendien af van de toegediende dosering. Voor Lactobacillus rhamnosus GG is een dosering van 2 miljard KVE al effectief bevonden maar voor probiotica valt in het algemeen een hogere dosering aan te raden. Dosis-effectstudies tonen namelijk aan dat het risico op antibioticageïnduceerde diarree kleiner wordt vanaf minimaal 5 miljard KVE [2].
Individuele behoeftes vragen om therapeutische flexibiliteit
Individuele factoren, waaronder verschillen in samenstelling van het microbioom, zorgen voor verschillen in effectiviteit van de probioticatherapie, en in de invloed van het antibioticum. De onderzoekers adviseren daarom flexibel te zijn met het toedienen van verschillende probiotica. Met name bij langdurig/chronisch gebruik van antibiotica is het soms nodig om verschillende probioticaformuleringen te proberen om de meest effectieve formulering te vinden [2].
Werkingsmechanisme van probiotica als profylactische therapie bij antibiotica
Probiotica werkt op meerdere fronten om de disbalans in het darmmicrobioom te bestrijden en bijwerkingen door antibioticagebruik te voorkomen. Allereerst concurreren probiotica en pathogenen om voedingsstoffen en ruimte in de darm, dit principe wordt ook wel competitieve exclusie genoemd. Het pathogeen kan niet overheersen als de probiotische stammen aanwezig zijn. Daarnaast scheiden sommige bacteriestammen antimicrobiële stoffen uit ter verdediging tegen pathogenen, waardoor probiotica de balans in de darm ondersteunen. Tenslotte zijn probiotica ertoe in staat het immuunsysteem te ondersteunen en te stimuleren waardoor het lichaam een betere afweerreactie heeft en dus beter beschermd is tegen pathogenen [2].
Kennis in de praktijk
Op basis van wetenschappelijk onderzoek wordt aangeraden om probiotica te gebruiken tijdens een antibioticakuur. Deze profylactische therapie ondersteunt de balans in de darm en is hierdoor in staat bijwerkingen te voorkomen. Het gebruik van minimaal 2 miljard KVE Lactobacillus rhamnosus GG is effectief bevonden om antibioticageïnduceerde diarree te voorkomen. Daarnaast kunnen breedspectrum-bacterieproducten worden ingezet, gebruik dan een probioticum met minimaal 5 miljard KVE. Probiotica kunnen gedurende de gehele antibioticakuur worden ingezet. Gebruik het bacteriesupplement ten minste 2 uur na het gebruik van het antibioticum.
Referenties:
[1] Pharmaceutisch Weekblad. TNO komt met gids over probiotica bij antibioticagebruik [Internet]. 2018 [cited 2021 Jun 29]. Available from: https://www.pw.nl/nieuws/2018/tno-komt-met-gids-over-probiotica-bij-antibioticagebruik
[2] Agamennone V, Krul CAM, Rijkers G, Kort R. Een praktische gids voor probiotica ter preventie van antibiotica-gerelateerde diarree in Nederland. Nederlands Platform voor Farmaceutisch Onderzoek. 2019;4:a1689. Available from: https://www.micropia.nl/media/filer_public/f4/cd/f4cd1456-e359-426c-9d11-6ce3980828b0/nationale_gids_npfo.pdf
[3] Jernberg C, Löfmark S, Edlund C, Jansson JK. Long-term ecological impacts of antibiotic administration on the human intestinal microbiota. ISME J. 2007;1(1):56–66. Available from: http://www.nature.com/articles/ismej20073
[4] Lavebratt, C, Yang, LL, Giacobini, M, Forsell Y, Schalling M, Partonen T, Gissler M. Early exposure to antibiotic drugs and risk for psychiatric disorders: a population-based study. Transl Psychiatry. 2019;9(317). Available from: https://doi.org/10.1038/s41398-019-0653-9